libertango - piazzolla

astor piazzolla

herkes gibi benim de dinlemeden uyumadıklarım var... sadece biri iyi geceler demediği için kötü geçen geceler olur derler ya! onun gibi bir şey... bir süredir bir şeyler yazmıyorum, hadi bu dinlemeyince uyuyamadıklarımdan biri olan libertango hakkında bir şeyler yazmakla başlayayım bari dedim... libertango gibi zaten dinleyicisi bol olan dinlediklerimi yazmıyorum pek ama son zamanlarda "libertango nedir?" "libertango tango mu?" "libertango dans mı?" gibi sorular sorup da, google hazretleri tarafından bu sayfaya getirilen kişiler çoğaldı.. işin tuhafı bu sayfada libertango yok!... google da yedi kafayı... ama olacak artık libertango, az kaldı...

libertango bir nedir? tango mudur? gibi beyin yakıcı soruları gören google, bu dahiyane soruların cevaplarını, bilse bilse bu salak herif bilir deyip, bana gönderiyor galiba:).. arkadaş; dinle geç libertangoyu.. nedir? diye neden sorma ihtiyacı hissedersin anlamadım... astor piazzolla'ya sorsan veremez cevabını:)...

ama ben vermek zorundayım çünkü buraya gelenlerin eli boş dönmemesi lazım... ben de gittim, "what is libertango?" diye sordum, ilk gelen cevap şu oldu: vahşi, seksi ve eğlenceli!... bence pek de öyle değil libertango... yani tango diye oluşan algı öyle olabilir çünkü geleneksel tango 1800'lü yılların sonlarında, buenos aires'in gecekondu mahallelerindeki barlarda dünyaya geldi ve çoğu zaman ilk örneklerinde fahişeler dans ettiler... bir çok latin amerika dans müziğinde olduğu gibi, kesik ritimler, ani iniş çıkışlar, kısa ve aniden kesilen melodiler arasına serpiştirilmiş uzun duygusal pasajlar ve ani değişimler, tangoda çok daha belirgindir... bu sebeple tutkunun müziği ve dansı olarak bilinir...

astor piazzola; uzun süre kendi geleceğini klasik müzikte görüyordu ve bandoneonu bile bir kenara bırakmıştı... 1973 yılında geçirdiği kalp krizi sonrasında italyaya yerleşmiş ve kendisinden radyo dinleyicisince çok sevilecek eserler yapmasını isteyen menajerini kırmayıp, 1974 yılında libertangoyu bestelemişti... bestelerken de devrim niteliğinde değişimlere girip, kendisini fazlaca özgür bırakmış anlaşılan...

libertango tango mudur? tabii tango sonuçta ama astor piazzolla tangodaki bu geleneksel unsurları alıp, caz unsurları ile birleştirmiş, dansı azaltıp, müziği ön plana çıkarmıştır... dans edebilirsiniz libertango ile de -tabii becerebilirseniz- ama tango gibi başlayıp, tango gibi biten eserin; cazcıya özgürce kullansın, dilediğini virtüözce doğaçlasın diye bırakılmış olan o "özgürlük" yani "libertad" kısımlarında kuyruğunuzu kıvırıp, bir kenara oturmanız ve sabırla beklemeniz gerekebilir... adı üstünde; libertango... özgürce caz yapılsın diye, bir cazcı tarafından bestelenmiş, geleneksel tango unsurları ile süslü bir eser... astor piazzolla da caz ve klasik müziği kendi müziğine dahil ederek tango dünyasında devrim yaratan isimdir... bu yeniliğe tango nuevo yani yeni tango adı verilmiştir...

tango dersi veren dans kursları var... hafta sonları özel barlarda tango geceleri düzenliyorlar... tangolar çalınıyor ve dans ediliyor... libertango da iyice popüler oldu ya!.. libertango ile de tango yapmaya kalkıyorlar... olmuyor tabii... ondan yazdım... yapmayın etmeyin...

dans edilemez mi peki?... ben edemem ama eden eder tabii pekala... sadece suya sabuna dokunmayan, kafasına göre takılıp varyete çekmeyen:) bir versiyonunu bulmanız lazım.. klasikçilerin seslendirdiği yorumlar olabilir... aşağıda da güzel bir örneğini vereyim dans tutkunlarına... tango danstır sonuçta.. ama libertango değil!...


bu parçanın bir sürü versiyonu var... işim gücüm dinlediğim eserlerin farklı tarzlarını, yorumlarını toplamak olduğu için, bir sürü farklısı mevcut elimin altında... içlerinde beni en çok etkileyen hangisi diye düşündüğümde, zaragozanın ara sokaklarından birinde bir sokak müzisyeninden dinlemiş olduğum halinin en iyisi olduğuna karar verdim an itibarıyle... çünkü basit, sade bir sokak müzisyeninden o anda çıkan çok basit ve sade ama bir o derece doğal ve içten hali idi... üstelik libertangoya hiç de uygun olmayan, gayet yumuşak bir müzik aletiyle çalıyordu: bildiğin tahta blok flüt... o anlık durup dinlediğim o versiyonu burada paylaşmam mümkün olmadığına göre, önce bu muhteşem parçanın yaratıcısı muhteşem adam astor piazzolla'nın olanlardan birini paylaşayım hemen... yine muhteşem adam yo yo ma ile birlikte olan versiyonu olsun bari... 2 si bir arada iyi gidiyor...


bu arada; yo yo ma haricinde, libertangoyu yorumlayan bir diğer kalbur üstü müzisyen ise grace jones'tur ama ben o sözlü yorumu pek tutmadım.. enerjimiz tutmadı, elektrik alamadık birbirimizden... dinlemek isterseniz eğer, tıklayın... i've seen that face before...

astor piazzola eseri paylaşıp da kendisini canlı paylaşmamak da olmaz tabii.. yukarıdakilerden biraz daha libertad takıldıkları canlı bir avrupa turnesi kaydı... 1977 yılından... astor piazzolla'ya tomás gubitsch, ricardo sanz, gustavo beytelmann, luis ceravolo, osvaldo caló, daniel piazzolla ve luis ferreyra eşlik etmişler... buram buram 70'ler kokuyor...


libertango her nedense astor piazzolla dinlemeye giriş olarak kabul ediliyor ama bence astor piazzolla dinleme adına zirve noktası... başlangıç değil, tepe... çıkışı zaten yok... çok popüler oldu ve suyu çıktı bence... ama sıkıntı yok, her yorum dinletiyor kendisini sonuçta...

tango aşkın büyülü ve tutkulu dansı olarak kabul ediliyor ama bence sadece aşk değil tango... tango gerçek hayatın ta kendisi... tabii içinde tutkusu şusu busu da var ama aşk dansı filan değil kesinlikle... gerçek hayatın her şeyini barındırıyor... aşkta ayaklar yere pek basmaz ama tangoda ayaklar yere basar... tango hiç bir zaman tek düze değildir, iner, çıkar, çeker, iter, düşer, kalkar...

bir sürü tango var... oryantali, salonu, fini ve hatta çini... ama tango dediğin arjantin olanıdır... arjantin tango denilince de, figürlere bakıldığında, doğaçlama da var gibi duruyor biraz... arjantin tango yapanlar sanki birbirlerinin ne yapacağını bilmiyorlarmış gibi duruyorlar hep... ana tema belli tabii ama doğaçlama hareketler de bol gibi... anlamam o konulardan...

tango tutkunun dansı olarak geçiyor hep ama bana asıl flamenkoymuş gibi geliyor bu tutkulu olan... flamenkoda sürekli birbirini etkilemeye çalışan figürler oluyor ancak tangoda hiç de öyle bir durum yok... flamenkoda ayaklar yere vurulur dikkat çekmek için ama tangoda dikkat çekme filan yoktur... dikkat zaten çekilmiştir... sadece gerçek hayatın inişleri çıkışları, çöküşleri, kalkışları, kavgaları, çelişkileri ve dengeye gelişleri vardır tangoda... libertangoyu dinlerken de gerçek hayatın kendisini görürsünüz yada duyarsınız...

anderson & roe piano duo'nun aşağıdaki videosu benim en beğendiğim yorumlardan biri...


libertango tutkulu başlar ama özgürlükçüdür... parça sürekli değişir, serttir, yumuşaktır, birden değişimler vardır parçada başından sonuna kadar ve yeniden en başa döner... bu sebeple gerçek yaşamın her şeyini barındırıyormuş gibi gelir bana hep... bir çok tango parçasına terstir libertango... o anda kendinizi nasıl hissediyorsanız, ona hitap eder... ben uyumun içine serpiştirilmiş çelişkiler ve çelişkilere rağmen dengeye geliş ve uyum olarak algılıyorum...

libertad özgürlük demek ispanyolca... tangonun ise kelime olarak kökeni bilinmemektedir... afrika tamtamlarından çıkan sese dayanılarak bu adın verildiği söylenmekle birlikte, latince tangere kelimesinden türetildiği de söylenmektedir... tangere dokunmak anlamında olduğu için sanki biraz daha yakın gibi geldi bana... afrikadan köken almış olma ihtimali de aslında uzak bir ihtimal değil... 1800'lü yıllarda afrikadan güney amerikaya, özellikle arjantine büyük bir göç yaşanmıştır ve yerini yurdunu bırakıp, göç eden bu alt sınıf; kendine ait olan, eskiden taşıdığı derin kültürü bu dans ile aktarmaya çalışmıştır... tıpkı caz gibi... blues gibi... ve ilk zamanlarda yapılan tangonun aşktan ve tutkudan çok, sosyal mesajlar içerdiği söyleniyor... belki de bu yapısı sebebiyle bana hep doğal ve gerçek hayattan gibi gelmiştir tango... dinlerken onu hissediyorum ama dansı izlerken işler değişiyor çünkü bugün bu dansı yapanlar işin daha çok o yönünü kullanıyorlar...

farklı bir versiyon sıkıştırayım araya.. libertango versiyonları kaç bin tanedir? bilmiyorum, çoğu üç aşağı 5 yukarı birbirine benzer.. çoğu sanatçı "hadi ben de yorumlayayım bi tane" demiş her halde... ben farklı bulduklarımı burada paylaşmayı tercih ediyorum... swingle singers versiyonu a cappella olduğu için onu da paylaşmak istedim...


sayfam müzik sayfası olmasaydı, tango hakkında öğrendiklerimi de yazardım ama saçma olacak... sadece şu kadarını yazayım; tango temelinde kesinlikle sadece aşk ve tutku barındırmıyor... günümüzde öyle algılanıyor... tango arjantindeki özellikle afrikalı göçmenlerin müziği ve dansı... tango gerçek insanların gerçek hayat öyküleri aslında... içinde her şeyi barındırıyor... tango salonların dansı değil... tango gerçek hayatın müziği ve dansı... tango buenos aires in genelevlerinden çıkan acılı ve gerçek bir yaşam öyküsü... tango, genelevlerde sıra bekleyen erkekler için beklerken sıkılmasınlar diye zorla yaptırılan bir dans aslında... libertango ise bu sebeple özgürlük getiren bir yaklaşımı ifade ediyor...

libertangoda ciddi bir sahiplenme, tutku ve bir o kadar da özgürleştirme ve saygı var... libertango gerçeklerin uyumu, çelişkisi ve dengesidir... al di meola yorumu da bunun en güzel kanıtıdır...

Yorumlar

  1. Bir de Ayşedeniz'i dinleyin...

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. teşekkür ederim güzel öneriniz için... dinlemiştim ve paylaşmıştım daha önce, dilerseniz okuyabilirsiniz: http://www.muzikguncesi.com/2014/11/klasikten-progresife-aysedeniz.html

      Sil

Yorum Gönder

Popüler Yayınlar

Popüler Yayınlar